Agresywne lub autoagresywne zachowania bliskiej osoby mogą wywoływać zupełnie zrozumiały niepokój i prowadzić do szukania pomocy. Jednym ze sposobów na poradzenie sobie z trudną sytuacją może być zastosowanie przymusu bezpośredniego. Sprawdzamy, kiedy można sięgnąć po tę formę ratunku i jakie warunki musi spełniać pacjent, aby mógł zostać objęty przymusowym leczeniem.
Przymus bezpośredni względem litery prawa
Warunki przymusu bezpośredniego zostały określone w ustawie z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 21.12.2018 r. w sprawie stosowania przymusu bezpośredniego wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Nie oznacza to jednak, że lekarzem kierującym do przymusowego leczenia czy obserwacji musi być specjalista zatrudniony w szpitalu psychiatrycznym – zgodnie z rozporządzeniem, uprawnienia te posiada każdy lekarz, również pracujący w placówce pomocy społecznej.
Co więcej, z treści art. 33 w zw. z art. 30 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty można wnioskować, że przepis ten dotyczy również szpitali niepsychiatrycznych. Przymus bezpośredni w szpitalu ogólnym może zostać zastosowany, gdy pacjent:
- dopuszcza się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby, bądź bezpieczeństwu powszechnemu,
- niszczy lub uszkadza przedmioty w swoim otoczeniu w sposób gwałtowny,
- poważnie uniemożliwia funkcjonowanie zakładu psychiatrycznego, szpitala lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.
4 możliwe formy przymusu bezpośredniego
Przed zastosowaniem przymusu bezpośredniego pacjent musi zostać poinformowany o zamiarach lekarza bądź pielęgniarza, policjanta lub strażaka działającego w porozumieniu ze specjalistą. Warto podkreślić, że unieruchomienie bądź izolacja mogą trwać 4 godziny, następnie lekarz bada chorego i decyduje o ewentualnym wydłużeniu środków zabezpieczających. Wśród form przymusu bezpośredniego należy wymienić:
- przytrzymanie – krótkotrwałe unieruchomienie z użyciem siły fizycznej,
- przymusowe zastosowanie leków – doraźna lub przewidziana w planie leczenia aplikacja leków do organizmu pacjenta bez jego zgody,
- unieruchomienie – trwające dłużej obezwładnienie osoby, możliwe przy użyciu pasów, uchwytów, prześcieradeł bądź kaftana bezpieczeństwa,
- izolacja – umieszczenie osoby w zamkniętym i właściwie przystosowanym pomieszczeniu.

Zastosowanie przymusu bezpośredniego w szpitalu psychiatrycznym
Przymus bezpośredni można zastosować wobec pacjentów, którzy zagrażają życiu lub zdrowiu swojemu bądź bliskich, lub zakłócają działanie placówki medycznej. Lekarze mogą podjąć działania przymusowe zarówno wobec chorych ze stwierdzonymi zaburzeniami psychicznymi, jak i osób jeszcze niezdiagnozowanych lub leczonych bez obowiązkowej hospitalizacji.
Poznaj historię Pana Tomasza
Pan Tomasz, u którego zdiagnozowano zaburzenia urojeniowe, w ciągu ostatnich kilku dni inicjuje zachowania stanowiące bezpośrednie zagrożenie dla jego życia. Pacjent staje na parapecie okna na szóstym piętrze, ponieważ twierdzi, że jest zmuszony uciekać przed napastnikami, którzy wtargnęli do jego mieszkania. Twierdzenia Pana Tomasza nie są zgodne z rzeczywistością, w mieszkaniu brak jest napastników, których widzi pacjent.
Lekarz postanawia przyjąć pacjenta do szpitala po osobistym zbadaniu i zasięgnięciu w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa. Przyjęcie do szpitala wymaga zatwierdzenia przez ordynatora, które musi pojawić się w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia pacjenta do szpitala. Kierownik szpitala zawiadamia o przyjęciu sąd opiekuńczy, właściwy dla siedziby szpitala w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia.
Przymus bezpośredni wobec osoby uzależnionej
Zastosowanie przymusu bezpośredniego jest możliwe również wobec osób z problemem alkoholowym lub narkotykowym, których działania prowadzą do całkowitego rozkładu życia rodzinnego, są agresywne bądź autoagresywne. O wskazaniu do takiego postępowania decyduje Sąd Rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby uzależnionej.
Jeżeli masz więcej pytań dotyczących możliwości zastosowania przymusu bezpośredniego wobec bliskiej Ci osoby, skontaktuj się z kancelarią prawną ZSadwokaci. Prawo medyczne to jedna ze specjalizacji naszej kancelarii. Adwokaci pozostają w kontakcie z klientami na każdym etapie sprawy i w razie potrzeby korzystają ze wsparcia fachowców w swoich dziedzinach – lekarzy, psychologów bądź psychoterapeutów.