Każde dziecko potrzebuje czasu, aby nabyć i rozwinąć zdolność artykulacji mowy. O zaburzeniach w tym względzie mówimy wtedy, gdy rozwój mowy u dziecka przebiega dużo wolniej niż u jego rówieśników lub maluch popełnia błędy, których nie koryguje w miarę postępu nauki. Błędy w postaci jąkania lub zacinania się są zjawiskiem naturalnym w okresie nabywania umiejętności artykulacji mowy. Problemem stają się wówczas. Gdy nie zanikają w miarę upływu czasu. Jąkanie, które utrzymuje się po szóstym roku życia może przetrwać do wieku dorosłego.
Ważne
Dzieci, u których nie stwierdzono wad słuchu, najczęściej nie mają również problemów z wymową. Rodzice powinni systematycznie poddawać dziecko testowi sprawdzającemu jego słuch np. sprawdzać, czy dziecko słyszy szept lub szelest kartki papieru. Jeśli niemowlak nagle przestaje gaworzyć, należy zwrócić się o poradę do lekarza.
Przyczyny zaburzeń mowy
Źródłem wad wymowy mogą być defekty lub choroby narządu mowy, zahamowania rozwoju pewnych ośrodków mózgowych, zaburzenia funkcjonalne aparatu mowy lub mózgu, głuchota oraz zaburzenia natury psychicznej. Przyczyną wad wymowy u dziecka może być również przykład ze strony rodziców, którzy w rozmowie z dzieckiem posługują się tzw. dziecinną mową.
Jąkanie się
Jąkanie się jest jedną z wad wymowy. Polega ona na opuszczaniu pojedynczych głosek lub zgłosek albo zastępowaniu ich innymi. Dziecko posiada prawidłowy zasób słownictwa i tworzy poprawne gramatycznie zdania. Jąkanie może się utrzymywać do piątego roku życia. Istnieją różnorodne przyczyny jąkania się: ogólne opóźnienie w rozwoju mowy u dziecka, wady słuchu, uszkodzenie mózgu, porażenia lub skaleczenia warg oraz wady zgryzu. U dzieci prawidłowo rozwiniętych umysłowo i nie wykazujących wad słuchu, leczenie jąkania się nie powinno sprawić większych trudności.
Seplenienie
Jest to wada wymowy polegająca na nie wymawianiu głoski „s”. Wymawianie głosek „s”, „sz”, „ch”, „r” oraz „cz” sprawia maluchom największe trudności. Dopiero wtedy, gdy dziecko posiada prawidłowo anatomicznie ukształtowany zgryz, jest w stanie poprawnie wymawiać słowa zawierające te głoski. Do przyczyn seplenienia należą zaburzenia motoryki jamy ustnej, wady słuchu, zbyt krótkie podniebienia miękkie, naśladowanie złych przykładów oraz zaburzenia natury psychicznej. Należy pamiętać, że wady zgryzu u dziecka powinny być odpowiednio wcześnie korygowane.
Mówienie przez nos
Ta wada wymowy polega na angażowaniu nosa przy wymawianiu dźwięków. Nosowanie u dorosłych najczęściej wynika wyłącznie z przyzwyczajenia. Do anatomicznych przyczyn nosowania należą: nieprawidłowości w budowie podniebienia, porażenia podniebienia miękkiego, powiększone migdałki podniebienne lub gardłowe. Mówienie przez nos może być również skutkiem operacji narządów obszaru gardła np. migdałków. Wady anatomiczne podniebienia w większości przypadków leczy się w drodze zabiegów operacyjnych. Czasem pożądane rezultaty osiąga się dzięki zajęciom z logopedą.
Zacinanie się
Zacinanie się polega na zaburzeniach płynności wymowy. Przy próbach tworzenia zdania mówiący zatrzymuje się nagle powtarzając – zazwyczaj na początku zdania – pojedyncze słowa lub zgłoski. Zdania na temat przyczyn tego rodzaju wady wymowy są podzielone. Stwierdzono, że skłonność do zacinania się jest uwarunkowana genetycznie, a do czynników zwiększających ryzyko jej wystąpienia u dziecka jest nieśmiałość, niepewność, opóźnienie w rozwoju mowy oraz występowanie wady u rodziców. W większości przypadków terapia polega na ćwiczeniach logopedycznych. Wiele dzieci w 3. i 4. roku życia wykazuje skłonność do zacinania się w sytuacjach, gdy starają się wymówić nowe, jeszcze trudne dla nich słowo. U 70-80% dzieci zacinanie się zanika samoczynnie wraz z postępem rozwoju mowy.
Niewyraźne mówienie
Mówi się, że osoby mówiące niewyraźnie myślą szybciej, niż są to w stanie wyrazić za pomocą słów. Wada ta jest zazwyczaj uwarunkowana genetycznie i charakteryzuje się chaotycznym, szybkim i niewyraźnym sposobem mówienia. Mówiący połyka pojedyncze głoski lub całe słowa. Niewyraźne mówienie jest zjawiskiem naturalnym u dzieci między 3. a 5. rokiem życia. Terapia nie jest łatwa, gdyż pacjenci należą do osób wyjątkowo niecierpliwych, którym trudno przychodzi zmiana sposobu mówienia.
Wskazówki dla rodziców
– Należy nauczyć się słuchać, co dziecko ma do powiedzenia. Nie wolno przerywać mu, gdy zaczyna się jąkać lub kończyć za nie zdanie, nawet gdy dokładnie wiadomo, co dziecko chce powiedzieć.
– Nie wolno śmiać się z błędów wymowy dziecka, lecz błędnie wypowiedziane słowo powtórzyć poprawnie.
– Nawet gdy tzw. dziecinna mowa brzmi tak słodko, nie należy jej używać w stosunku do dzieci!
