Codzienna defekacja jest znakiem, że układ pokarmowy i wydalniczy człowieka działa prawidłowo. Jeśli jednak prawidłowy rytm wypróżnień zostaje zaburzony, a z oddawaniem stolca wiąże się odczuwanie bólu lub uczucie niepełnego wypróżnienia, jest to sygnał, że pojawiły się zaparcia.
- Co to są zaparcia?
- Co powoduje problemy z wypróżnianiem? Przyczyny zaparć
- Profilaktyka zaparć
- Diagnostyka problemów z wypróżnianiem
- Leczenie zaparć
Częste zaparcia nie tylko utrudniają wypróżnianie, ale również powodują inne dolegliwości, jak choćby ból brzucha, uznawany za przypadłość występującą często u niemowląt, głównie tych karmionych mlekiem modyfikowanym. Długotrwałe problemy z wypróżnianiem mogą też prowadzić do znacznie poważniejszych chorób, dlatego nie warto ich ignorować.
Co to są zaparcia?
Częstotliwość wypróżnień to kwestia indywidualna – o prawidłowej częstotliwości mówi się zarówno wtedy, kiedy dochodzi do kilku wypróżnień dziennie, jak i w sytuacji, kiedy pojawiają się, np. cztery razy w tygodniu. O problemie z zaparciami można mówić w sytuacji, w której do defekacji dochodzi stosunkowo rzadko, a więc rzadziej niż dwa razy w tygodniu. Samo zaparcie definiuje się jako zbyt małą częstotliwość wypróżnień, której towarzyszą charakterystyczne objawy, np. poczucie niepełnego wypróżnienia, konieczność silnego parcia lub oddawanie zbitego i suchego stolca. Trudności z wypróżnianiem mogą się objawiać również bólem brzucha i podbrzusza.
Zaparcia są problemem, który występuje u około 30% populacji, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Sprzyja im dieta uboga w wodę i błonnik; jest to schorzenie typowe również dla osób starszych lub zażywających mało ruchu. Na zaparcia są też narażeni pacjenci, którzy przyjmują leki nasilające tego typu dolegliwości.
Co powoduje problemy z wypróżnianiem? Przyczyny zaparć
Przyczyną zaparć może być zarówno nieprawidłowa dieta, jak i choroba albo przyjmowanie leków. Powodów, przez które pojawiają się zaparcia jest wiele, a należą do nich głównie zaparcia czynnościowe, w przypadku których nie stwierdzono choroby organicznej, a także zbyt mała ilość błonnika i wody w diecie. Wstrzymaniu oddawania stolca sprzyja również leczenie farmakologiczne lekami przeciwbólowymi, przeciwdrgawkowymi, przeciwdepresyjnymi, przeciwcholinergicznymi, a także preparatami zawierającymi glin, żelazo i wapń. Objawy zaparć mogą być również skutkiem chorób, np.:
- choroby odbytu i odbytnicy, np. zwężenia lub nowotworu,
- choroby jelita grubego,
- choroby ośrodkowego układu nerwowego,
- choroby obwodowego układu nerwowego,
- choroby psychicznej,
- choroby miednicy mniejszej.
Zaparciom sprzyjają także ciąża, zespół jelita drażliwego, choroba Parkinsona, niedoczynność tarczycy, endometrioza, zapalenie niedokrwienne oraz guzki krwawnicze, popularnie nazywane hemoroidami.
Profilaktyka zaparć
Zbyt rzadkie oddawanie stolca może prowadzić do wielu problemów i nieprzyjemnych objawów, dlatego osobom, które mają skłonność do występowania zaparć, zaleca się podejmowanie działań profilaktycznych. Zwykle wystarczy regularne podejmowanie aktywności fizycznej, np. codzienny spacer przez około 30 minut, zwiększenie ilości wypijanych płynów do ponad trzech litrów dziennie oraz spożywanie dużej ilości błonnika. Ten ostatni nie tylko poprawi perystaltykę jelit, ale również ogólne funkcjonowanie układu pokarmowego.
Diagnostyka problemów z wypróżnianiem
Lekarze często mają problem ze zdiagnozowaniem przyczyn, które powodują problem zaparć. Diagnostyka zaczyna się od dokładnego wywiadu, podczas którego pacjent jest pytany o okoliczności pojawienia się zaparć, objawy towarzyszące zatrzymaniu wypróżnienia oraz wygląd stolca. Istotne znaczenie mają również przyjmowane leki, dlatego warto przed wizytą przygotować sobie listę zażywanych medykamentów. Jeśli zachodzi taka potrzeba, specjalista zleca wykonanie badań laboratoryjnych lub radiologicznych, a także badań endoskopowych jelita grubego, czyli kolonoskopii. W skrajnych przypadkach konieczne jest wykonanie badań manometrycznych odbytnicy lub defekografii. Natychmiastowej diagnostyki pod kątem przyczyn zaparć wymagają noworodki, u których nastąpiło zatrzymanie stolca lub wystąpiły zaparcia już w pierwszych dniach życia. W tej sytuacji zachodzi bowiem prawdopodobieństwo poważnej choroby, np. mukowiscydozy, choroby Hirschprunga lub wady anatomicznej.
Leczenie zaparć
Osoby cierpiące z powodu rzadkiego oddawania stolca często rozpoczynają leczenie na własną rękę, a więc stosują domowe sposoby na zaparcia, które polegają na zmianach w diecie i zwiększeniu częstotliwości aktywności fizycznej. Niekiedy dobrym rozwiązaniem jest lewatywa, którą z powodzeniem można wykonać samodzielnie w warunkach domowych. Leczenie farmakologiczne zależy głównie od przyczyny występowania zaparć. Pacjenci uciekają się często do stosowania środków przeczyszczających, dzięki którym łatwiej wydalić masy kałowe. Jeśli zaparcia są objawem ciężkich chorób, bezwzględnie wymagają leczenia pod opieką specjalisty, który po wykonaniu niezbędnych badań zaordynuje odpowiednie farmaceutyki.
