Nerka wstrząsowa to określenie szczególnej, ostrej postaci niewydolności nerek na tle niedokrwienia. Jej przyczyną nie są bynajmniej schorzenia samych nerek. Nerka wstrząsowa jest wynikiem poważnych zaburzeń ogólnoustrojowych. Prowadzą one do nagłego, częściowego bądź całkowitego zaburzenia czynności tych narządów. Nerka wstrząsowa to bardzo poważny stan, zagrażający życiu chorego. Stanowi mniej więcej 80% wszystkich przypadków ostrej niewydolności nerek.
Przyczyny nerki wstrząsowej
Bezpośrednią przyczyną nerki wstrząsowej jest niedokrwienie nerek. Choć stan ten dotyczy zazwyczaj obu nerek, utarło się używanie liczby pojedynczej w nazwie tej choroby. Przyczyną niedokrwienia nerek jest w większości przypadków utrata znacznej ilości krwi, na przykład w skutek urazu. Nie ma przy tym większego znaczenia, czy krwotok nastąpił na zewnątrz, czy do jam ciała lub do tkanek. Przy każdym obfitym krwotoku dochodzi do spadku ciśnienia krwi. To zaś sprawia, że nie może ona odpowiednio szybko przepływać przez nerkę. W efekcie nerka jest niedostatecznie ukrwiona i nie funkcjonuje prawidłowo. Inną możliwą przyczyną nerki wstrząsowej jest utrata przez organizm dużej ilości wody i soli mineralnych. Ma to miejsce choćby w przypadku silnych wymiotów, biegunki lub długotrwałego, silnego pocenia się. Dalsze czynniki wywołujące nerkę wstrząsową to udar cieplny, oparzenia, niedrożność jelita, niewydolność wątroby, a także ostre zapalenie trzustki.
Wiele drobnoustrojów wytwarza toksyny, które mogą doprowadzić nawet do zatrucia krwi (tzw. sepsa). Zainfekowanie organizmu takimi bakteriami niekiedy przyczynia się także do nerki wstrząsowej, zapalenia otrzewnej lub bakteryjnego zapalenia woreczka żółciowego. Nerka wstrząsowa wynika niekiedy z zatkania naczyń krwionośnych nerki przez komórki mięśniowe lub komórki krwi. Dzieje się tak w przypadku niektórych schorzeń przebiegających z rozpadem mięśni (miolizą) lub rozpadem ciałek krwi (hemolizą). Dotyczy to zarówno chorób zakaźnych, jak i procesów autoimmunologicznych.
Leczenie nerki wstrząsowej
Nerki wstrząsowej można niekiedy uniknąć. Profilaktycznie przed, w trakcie i po operacji wyrównuje się bilans płynowy (krew uzupełnia się roztworami soli mineralnych albo pełną krwią uzyskaną od krwiodawców), co powoduje podwyższenie ciśnienia. Płyny podaje się w kroplówkach, w których często także rozpuszcza się leki.
Bilans płynowy wyrównuje się także u pacjentów, którzy ulegli oparzeniom. Dochodzi u nich bowiem do utraty dużej ilości wody i soli mineralnych. Ponadto w ich moczu stwierdza się czasem obecność fragmentów ciałek krwi i komórek mięśniowych. W przypadku spadku ciśnienia krwi spowodowanego jej utratą wskutek krwotoku, zazwyczaj przetacza się pełną krew. Dodatkowo podaje się leki podwyższające ciśnienie. Tym samym zwiększa się przepływ krwi przez nerki i wydalanie moczu.
Jeśli wszystkie te sposoby nie przyniosą oczekiwanego efektu, pozostaje możliwość przeprowadzania dializy. Pacjenta podłącza się do specjalnego urządzenia, zwanego potocznie „sztuczną nerką”. Odfiltrowuje ona z krwi szkodliwe substancje i uboczne produkty przemiany materii (mocznik, kreatyninę i kwas moczowy).
Przebieg nerki wstrząsowej
Niezależnie od przyczyny choroby, przebiega ona zawsze bardzo podobnie:
– W pierwszej fazie dochodzi do uszkodzenia nerek przez chorobę podstawową. Długość tej fazy jest uzależniona od przyczyny. W przypadku wstrząsu trwa ona około kilku godzin, a zatrucia krwi – nawet kilka dni.
– Początek niewydolności nerek objawia się zmniejszeniem ilości wydalanego moczu lub całkowitym bezmoczem. Faza ta trwa średnio 10 dni.
– Z kolei w trzeciej fazie dochodzi do znacznego zwiększenia się objętości moczu. Chory wydala ponad półtora litra moczu dziennie. Objaw ten utrzymuje się przez około 14 do 20 dni.
– W ostatniej fazie wraca prawidłowa czynność nerek.
Czy nerka wstrząsowa jest niebezpieczna?
Chociaż znane są różne sposoby leczenia nerki wstrząsowej, rokowania w przypadku tej choroby są złe. Około dwóch trzecich pacjentów umiera mimo intensywnego leczenia. Śmiertelność jest szczególnie duża w przypadku nerki wstrząsowej wywołanej urazami, zabiegami operacyjnymi i zatruciem krwi.
Objawy nerki wstrząsowej
– wstrząs
– skąpomocz
– białko i krwiomocz
Zespół zmiażdżenia
Jedną z postaci nerki wstrząsowej jest tzw. zespół zmiażdżenia, polegający na zniszczeniu wskutek urazu dość dużych powierzchni tkanek miękkich, zwłaszcza mięśni. Fragmenty komórek mięśniowych przedostają się do krwiobiegu, a z krwią m.in. do nerek i wątroby. Tam zatykają naczynia i są przyczyną silnego niedokrwienia. Ponadto nerki i wątroba nie nadążają z oczyszczaniem krwi z produktów rozpadu mięśni.
Wstrząs zawsze stanowi poważne zagrożenie życia. Narządy nie są odpowiednio ukrwione, dlatego nie dociera do nich wystarczająca ilość tlenu. Pierwsza pomoc we wstrząsie: uniesienie nóg, zapewnienie świeżego powietrza, zabezpieczenie przed chłodem.
