Niewydolność serca

Niektóre choroby powodują spadek wydajności pracy serca. Stan taki określa się mianem niewydolności serca. Nie jest to samodzielna jednostka chorobowa, lecz następstwo innych zaburzeń. Przy niewydolności serce nie jest w stanie wtłoczyć do tętnic ilości krwi niezbędnej dla prawidłowej przemiany materii. Nie potrafi też pobrać odpowiedniej ilości krwi z żył.

Istotą niewydolności serca jest wystąpienie co najmniej jednego spośród trzech następujących zjawisk:

– W czasie wysiłku akcja serca jest zbyt wolna w stosunku do potrzeb.

– Serce nie jest w stanie pobrać z żył odpowiednio dużej ilości krwi i wypełnić nią swoich komór.

– Ilość krwi wypompowywanej z serca do tętnic jest niewystarczająca.

Objawy niewydolności serca

– duszność

– przyspieszona akcja serca

– obrzęki

– niezdolność do wysiłku

– bladość

– zimne poty

– dreszcze

Rodzaje niewydolności serca

Niewydolność może dotyczyć obu albo tylko jednej komory serca. W drugim przypadku mówi się odpowiednio o niewydolności lewo- lub prawo-komorowej.

Niewydolność serca może być ostra (na przykład w zawale mięśnia sercowego) lub przewlekła. Jeśli wydolność serca jest na tyle mała, że ujawnia się nawet bez wysiłku fizycznego, wówczas określa się ją jako tzw. niewydolność spoczynkową. Jeśli cechy niewydolności uwidaczniają się tylko podczas wysiłku, na przykład podczas wchodzenia po schodach czy spaceru w takim przypadku ma się do czynienia z tzw. niewydolnością wysiłkową.

Przyczyny niewydolności serca

Zazwyczaj trudno jest wskazać jedną, konkretną przyczynę niewydolności serca. Jest ona raczej wynikiem wielu różnych, wspólnie występujących uszkodzeń serca. Jednak dość dobrze znane są te poszczególne przyczyny.

Przykładowo w przebiegu zakażeń bakteryjnych lub wirusowych serce mogą uszkodzić toksyny drobnoustrojów. Także schorzenia naczyń wieńcowych prowadzą często to niewydolności. Najczęstszą przyczyną jest jednak przeciążenie serca na skutek zniszczenia poszczególnych włókien mięśniowych, co ma miejsce w zawale mięśnia sercowego.

Jednak także zdrowy mięsień sercowy może być przeciążony. Dzieje się tak wtedy, gdy zastawki nie pracują prawidłowo lub w przypadku nadciśnienia tętniczego. Wówczas niewydolność serca pojawia się dopiero po pewnym czasie, często dopiero po kilkunastu latach. Mięsień sercowy – podobnie jak każdy inny trenowany mięsień – zwiększa wydajność swojej pracy przez pogrubienie i wzmocnienie poszczególnych włókien mięśniowych. Początkowo potrafi więc wtłoczyć wystarczającą ilość krwi do obiegu, mimo wad zastawek lub podwyższonego ciśnienia krwi. Dlatego też schorzenia te niejednokrotnie pozostają nierozpoznane tak długo, aż nie wystąpi niewydolność serca. Występuje ona np. wtedy, gdy pacjent stara się wykonać jakiś szczególnie duży wysiłek fizyczny, co wymaga także zwiększonej pracy serca. Jednak serce nie daje rady, gdyż pogrubiałe i sztywniejsze niż normalnie włókna mięśniowe uciskają na naczynia wieńcowe. Zmniejsza się dopływ krwi do komórek mięśnia sercowego, a tym samym też ilość dostarczonych substancji odżywczych.

Leczenie niewydolności serca

Najważniejsze w terapii niewydolności jest odciążenie osłabionych komór serca. Obecnie w tym celu stosuje się przepisywane przez lekarza środki rozszerzające naczynia krwionośne oraz tzw. inhibitory konwertazy. W stanach ostrych podaje się podjęzykowo nitroglicerynę i ewentualnie glikozydy naparstnicy. Oprócz typowych leków nasercowych najczęściej podaje się też środki moczopędne wzmagające czynność nerek i regulujące gospodarkę elektrolitową. Zmniejszają one obrzęki (nagromadzenia wody i soli mineralnych w tkankach), które dodatkowo obciążają układ krążenia, a tym samym także serce.

Pacjenci z niewydolnością spoczynkową muszą pozostać w łóżku i unikać wysiłku fizycznego. Czasami konieczne jest zastosowanie specjalnych łóżek lub odpoczynek w pozycji siedzącej. Odciąża się w ten sposób płuca, w których często gromadzi się płyn. Chorzy muszą przestrzegać odpowiedniej diety – bezsolnej lub małosolnej. Należy też stale kontrolować ich masę ciała, by dostatecznie wcześnie wykryć nadmierne nagromadzenie się płynów w organizmie.

Dieta ubogo solna przy niewydolności serca

Pacjenci z niewydolnością serca powinni ograniczyć spożycie soli do maksymalnie 3 gramów dziennie. Ponieważ większość produktów spożywczych – łącznie z napojami – już zawiera sól, oznacza to w zasadzie całkowitą rezygnację z solenia potraw. Każdy gram soli wiąże w organizmie 100cm³ wody, która jest dodatkowym obciążeniem układu krążenia.

Kiedyś często stosowano glikozydy naparstnicy. Leki te musiały być jednak bardzo starannie dawkowane, gdyż łatwo się nimi zatruć. Obecnie glikozydy naparstnicy zostały praktycznie całkowicie wyparte przez inhibitory konwertazy.