Reakcje fototoksyczne i reakcje fotoalergiczne są spowodowane nadwrażliwością skóry na światło. Dochodzi wówczas do uszkodzeń skóry n skutek działania promieni słonecznych, a zwłaszcza promieni UV-A. Skóra jest zaczerwieniona, silnie swędzi, pojawiają się: obrzęk, plamy barwnikowe oraz pęcherzyki i guzki.
Jakie są przyczyny reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych?
Przyczyną reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych są różnorakie substancje chemiczne. Ich kontakt ze skórą lub też przyjęcie ich doustnie zwiększa wrażliwość skóry na światło słoneczne. Substancje takie dzieli się na dwie grupy, w zależności od tego, czy wywołują reakcję fototoksyczną, czy fotoalergiczną.
Substancje fototoksyczne
Działanie fototoksyczne mają następujące związki chemiczne: dziegcie i ich pochodne, wiele różnych barwników, a także niektóre leki, na przykład sulfonamidy i tetracykliny. Właściwości fototoksyczne mają także niektóre substancje występujące w roślinach, m. in. kumaryna, związek organiczny zawarty np. w pietruszce, selerze i koperku. Jeśli skóra nie jest wystawiona na działanie promieni słonecznych, kumaryna jest całkowicie nieszkodliwa. W przypadku silnego nasłonecznienia może jednak powodować jej uszkodzenie.
Substancje fotoalergiczne
Reakcje fotoalergiczne wynikają, najprościej mówiąc, z uczulenia na słońce. Także ono wywołane jest przez określone substancje chemiczne. Objawy skórne pojawiają się jednak tylko u osób szczególnie wrażliwych. Do leków wywołujących reakcje fotoalergiczne należą sulfonamidy, leki przeciwcukrzycowe, środki moczopędne zawierające chlorotiazyd, niektóre leki przeciwpsychotyczne i antyhistaminowe, kwas naliksydowy, środek przeczyszczające triacetylodifenolizatyna oraz estrogeny. Przyczyną reakcji fototoksycznych mogą być też rozjaśniacze optyczne w proszkach do prania, niektóre filtry przeciwsłoneczne oraz słodzik cyklamat.
Objawy
- Zaczerwienienie skóry
- Silny, piekące świąd
- Pęcherzyki wypełnione płynem
- Plamy barwnikowe
Jak leczy się reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne?
Maści zawierające pochodne kortyzonu pomagają opanować dokuczliwe swędzenie oraz zmniejszają obrzęk i zaczerwienienie. Pęcherze wymagają niekiedy chirurgicznego otwarcia i oczyszczenia – samodzielne przekłuwanie grozi poważnym zakażeniem. Po zabiegu podaje się przez pewien czas antybiotyki. W cięższych przypadkach pochodne kortyzonu podaje się doustnie z lekami przeciwhistaminowymi.
Co można zrobić samemu?
Przede wszystkim należy chronić skórę przed działaniem promieni słonecznych. Chore miejsca należy smarować dostępnymi bez recepty żelami na oparzenia i rany. Niekiedy konieczne jest osłonięcie uszkodzonej skóry na noc, by jej bezwiednie nie drapać.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
W przypadku nasilonych reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych opisane środki nie wystarczą. Konieczna jest wówczas wizyta u lekarza, najlepiej dermatologa.
Jak postąpi lekarz?
Lekarz przepisze odpowiednie maści. W przypadku reakcji fotoalergicznych możliwe jest ustalenie, jaka substancja wywołuje uczulenie. W tym celu wykonuje się serię testów skórnych. Pacjent może dzięki temu unikać w przyszłości szkodliwych substancji.
Uwaga
Drapanie zmian skórnych grozi wtarciem w uszkodzoną skórę bakterii ropotwórczych i innych drobnoustrojów chorobotwórczych. Mogą być one przyczyną niebezpiecznych zakażeń.
Przebieg choroby
Do reakcji fototoksycznej dochodzi najczęściej po dłuższym opalaniu się na trawniku lub łące. Niektóre gatunki traw zawierają kumarynę, która przenika do skóry. W miejscach, które stykały się wcześniej z trawą, pojawiają się pod wpływem słońca zaczerwienienia i pęcherze. Uszkodzenia mają zazwyczaj osobliwe, nietypowe kształty, zależnie od miejsc, które miały bezpośredni kontakt z trawą. Objawom skórnym towarzyszy najczęściej bardzo dokuczliwy świąd oraz pieczenie. Po upływie jednego –dwóch tygodni pęcherze znikają pozostawiając ciemne plamy, które mogą utrzymywać się nawet latami. Pierwsza w życiu reakcja fotoalergiczna objawia się zazwyczaj czerwonymi, swędzącymi i lekko wypukłymi plamami na skórze. Przy ponownym narażeniu na działanie promieni słonecznych tworzą się różnej wielkości pęcherze, które pękają uwalniając wodnisty płyn. Uszkodzona skóra silnie swędzi. W ciągu pierwszej doby objawy skórne mogą wystąpić również w miejscach, które nie były wystawione na działanie słońca. Na skórze pojawiają się guzki i pęcherzyki. Po upływie około dwóch dni zmiany skórne ustępują samoistnie. Pozostawiają niewielkie przebarwienia, które jednak szybko znikają bez śladu.
Zapobieganie reakcjom fototoksycznym i fotoalergicznym
-
- Koniecznie należy unikać substancji wywołujących takie reakcje
-
- Fotoalergicy, którzy nie wiedzą, co jest alergenem, powinni zawsze unikać słońca i używać przepisanych przez lekarza kremów przeciwsłonecznych
- Powinno się unikać alkoholu, który nasila reakcje fotoalergiczne