W normalnych warunkach układ oddechowy wytwarza niewielkie, właściwe dla prawidłowego swego funkcjonowania, ilości śluzu, którego zadaniem jest powstrzymywanie mikroorganizmów przedostających się do płuc, a następnie wydalanie ich do gardła i poza organizm.
Kiedy działanie tego mechanizmu ulega zakłóceniom, dochodzi do „awarii” – pojawia się infekcja, stan zapalny, a także nadmiar wydzieliny w drogach oddechowych.
Od przybytku wydzieliny gardło boli
Nasze drogi oddechowe wyścielone są nabłonkiem, którego powierzchnia pokryta jest drobnymi włoskami, zwanymi też rzęskami. Bezustannie poruszają się one w kierunku przeciwnym do ruchu powietrza. Rzęski pokryte są śluzem, którego zadaniem jest „zbieranie” zanieczyszczeń przedostających się do organizmu drogami oddechowymi. Osadzone w śluzie cząstki zanieczyszczeń o większych rozmiarach (10-20 mikronów średnicy) pozostaną w nosie i górnych drogach oddechowych. Cząstki o mniejszych rozmiarach (o średnicy 5 mikronów) docierają do oskrzeli i oskrzelików i tam się osadzają. Mechanizm sprawnego układu śluzowo-rzęskowego w ciągu około 30 minut przetransportuje te cząstki wraz ze śluzem na powrót do gardła, skąd zostaną odkrztuszone i wydalone na zewnątrz. Jednakże cząstki o średnicy poniżej 1 mikrona (np. cząstki smogu) potrafią docierać do najdalszych odcinków dróg oddechowych, tam, gdzie nie występują wyłapujące je rzęski. Osadzając się tam, przenikają do krwi i docierają do odległych miejsc, wywołując stany zapalne.
Zaburzenie mechanizmu śluzowo-rzęskowego sprawia, iż wydzielina zaczyna znacznie dłużej zalegać w oskrzelach i oskrzelikach. Przyczynia się to do rozwoju bakterii chorobotwórczych i powstawania dolegliwości takich jak przewlekły nieżyt oskrzeli, czy przewlekła choroba oskrzelowo-płucna. Zalegający nadmiar śluzu uruchamia mechanizm odruchu kaszlowego.
Kaszel mokry
Sam kaszel nie jest chorobą, wręcz przeciwnie jest mechanizmem ochronnym jako podstawowy, w sytuacji awaryjnej, sposób oczyszczania dróg oddechowych z nadmiaru śluzu, czy z obecności ciał obcych, śliny.
Kaszel, specyficznie związany z odkrztuszaniem nadmiaru wydzieliny nazywany jest kaszlem mokrym, produktywnym, czy wilgotnym. Pozwala on usunąć uciążliwy nadmiar wydzieliny pojawiającej się w układzie oddechowym np. trakcie jego infekcji (zapalenie gardła, zapalenie oskrzeli, grypa).
Leki wykrztuśne
Mokry kaszel jest zjawiskiem korzystnym, ponieważ dąży do oczyszczenia zainfekowanych dróg oddechowych. Nie należy go więc hamować (w odróżnieniu od kaszlu suchego), a przeciwnie – należy zwiększyć efektywność kaszlu poprzez zwiększenie ilości odkrztuszanej plwociny (rozrzedzanie) oraz ułatwianie tego działania (zmniejszając lepkość wydzieliny).
Istnieje wiele leków wykrztuśnych, pomocnych na mokry kaszel.
Bromoheksyna jest przykładem leku mukolitycznego, czyli takiego, który powoduje upłynnienie i zmniejszenie lepkości śluzu w drogach oddechowych poprzez rozrywanie mostków dwusiarczkowych w mukoproteinach.
Kolejnym mukolitykiem jest ambroksol, który występuje naturalnie w krzewie Adhatoda vasica rosnącym na subkontynencie indyjskim. Tradycyjna medycyna ajurwedyjska od wieków wykorzystuje go w leczeniu schorzeń takich jak zapalenie oskrzeli, astma, żółtaczka czy gorączka. Ambroksol jest pochodną bromoheksyny, jednak wykazuje silniejsze działanie niż związek wyjściowy.
Innymi lekami, które pomagają na mokry kaszel, a ich działanie jest podobne do powyższych leków, są acetylocysteina, czy karbocysteina.
Należy pamiętać, że syropu wykrztuśnego (czy wykrztuśnych tabletek) należy zażywać najpóźniej do godziny siedemnastej, by wydzielina nie zakłócała naszego snu. Stosując syropy, czy tabletki wykrztuśne nie należy też zapominać o przyjmowaniu napojów w obfitych ilościach.
Rekomendacje:
L. M. Krześniak, Mokry kaszel – skąd się bierze i jak sobie z nim radzić?, https://www.flegamax.pl/articles/mokry-kaszel-skad-sie-bierze.html#dlaczego-flegamax
D. Wardecki, Mokry kaszel – przyczyny, objawy, leczenie, https://gemini.pl/poradnik/artykul/mokry-kaszel-przyczyny-objawy-leczenie/
