W przeciwieństwie do leczenia farmakologicznego danej choroby, szczepienie ma zapobiegać jej wystąpieniu. Dzięki niemu organizm uodparnia się na czynnik chorobotwórczy. Dzięki szczepieniom można uzyskać dwa rodzaje uodpornienia, czynne i bierne. Uodpornienie czynne polega na wprowadzeniu do organizmu tak osłabionego czynnika chorobotwórczego, że nie wywołuje on pełno objawowej choroby, pobudza tylko do tworzenia przeciwciał. W przypadku zetknięcia się z właściwą chorobą, zostanie ona zwalczona. Uodpornienie bierne polega na wprowadzeniu do organizmu gotowych przeciwciał. Większość szczepień uodparnia na określony czas, dlatego muszą być one powtarzane w odpowiednich odstępach. Niektóre szczepienia są skuteczne dopiero po podaniu kolejnych dawek.
Ważne
Każda osoba reaguje na szczepienie inaczej. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić powikłania poszczepienne. Z tego powodu dziecko należy uważnie obserwować. Jeżeli pojawia się niepokojące objawy, należy się porozumieć z lekarzem.
Jakim chorobom można zapobiegać poprzez szczepienia?
Cały czas są produkowane i testowane nowe szczepionki. Dzięki temu z jednej strony istnieje coraz więcej metod zapobiegania chorobom, z drugiej strony – czynniki chorobotwórcze, np. wirusy grypy, podlegają ciągłym zmianom i wymaga to tworzenia coraz to nowszych szczepionek. W przypadku wirusowego zapalenia wątroby szczepienie przeciw WZW typu B niestety nie zabezpiecza całkowicie przed chorobą, którą może wywołać wirus typu C. natomiast szczepionka przeciw WZW typu A zalecana jest dzieciom i dorosłym, którzy nie przebyli zakażenia tym wirusem.
Najważniejsze szczepionki
Poza poprawą higieny, przede wszystkim szczepienia spowodowały, że choroby, które jeszcze niedawno były przyczyną zgonu wielu dzieci, obecnie należą do rzadkości. Przykładem może być błonica (diphteria). Zakres obecnie wykonywanych szczepień prezentuje tabela poniżej. Tylko w szczególnych przypadkach, kiedy można oczekiwać poważnych powikłań, rezygnuje się ze szczepienia. Decyduje o tym lekarz.
Kalendarz szczepień ochronnych
W ciągu 24 godzin po urodzeniu: WZW typu B, gruźlica
2 miesiąc: WZW typu B, błonica, tężec, ksztusiec, poliomyelitis
Przełom 3 i 4 miesiąca: WZW typu B, błonica, tężec, ksztusiec, poliomyelitis
5 miesiąc: błonica, tężec, ksztusiec, poliomyelitis
12 miesiąc: WZW typu B, gruźlica (u tych bez blizny poszczepiennej lub z mniejszą niż 3 mm)
13-14 miesiąc: odra
16-18 miesiąc: błonica, tężec, ksztusiec, poliomelitis
6 rok: błonica, tężec, poliomyelitis
7 rok: odra, gruźlica (po 6 tyg. Od szczepienia przeciwko odrze)
11 lat: polio
12 lat: gruźlica (tylko u dzieci z ujemnym wynikiem próby tuberkulinowej)
13 lat: różyczka: (tylko dziewczęta)
14 lat: błonica, tężec
18 lat: gruźlica (tylko u osób z ujemnym wynikiem próby tuberkulinowej)
19 lat: błonica, tężec (po 3 latach od ostatniego Di-Te-Per)
Szczepienia dodatkowe
Poza prowadzonymi w Polsce obowiązkowym programem szczepień ochronnych dla dzieci istnieje też program szczepień osób szczególnie narażonych na niektóre choroby (czyli osób należących do tzw. grupy ryzyka). Przykładem może być kleszczowe zapalenie mózgu, występujące tylko na niektórych obszarach. Szczepienie musi być powtórzone trzykrotnie. Jest to szczepienie odpłatne.
Szczepieniom – na przykład przeciwko grypie – poddaje się przed sezonem grypowym dzieci i osoby starsze, szczególnie z chorobami układu krążenia. Nawet jeśli szczepionka nie zapobiegnie zachorowaniu na grypę, uchroni ona jednak przed groźnymi powikłaniami pogrypowymi. Szczególne znaczenie mają szczepienia wykonywane przed podróżami do egzotycznych krajów. Co najmniej 3 miesiące wcześniej przed planowanym wyjazdem należy zgłosić się do lekarza, aby uzyskać informację, jakim szczepieniom należy się poddać.
Szczepienie przeciwko wściekliźnie
Wściekliznę przenoszą głównie psy, lisy i inne zwierzęta leśne. Szczepienie przeciwko tej groźnej chorobie są bardzo bolesne. Są one jednak nieodzowne w przypadku kiedy nie można wykluczyć wścieklizny u zwierzęcia, przez które dziecko zostało pogryzione. Ma to miejsce wtedy, gdy zwierzę takie nie zostało złapane. Dobrze jest więc nauczyć dzieci, by nie podchodziły do spoufalających się z człowiekiem dzikich zwierząt.
