Zapłodnienie to połączenie matczynej komórki jajowej i ojcowskiego plemnika prowadzące do powstania zarodka nowego organizmu. W normalnym przypadku zapłodnienie następuje w trakcie stosunku płciowego między kobietą a mężczyzną. Po wytrysku plemniki przedostają się do macicy i stamtąd wędrują dalej, do jajowodów. Tutaj napotykają na komórki jajowe i z reguły jedna z nich zostaje zapłodniona przez jeden plemnik. Zapłodnione jajo wędruje potem do jamy macicy i zagnieżdża się w jej błonie śluzowej. Tutaj następuje rozwój zarodka. U niektórych par nie może, z różnych powodów dojść do zapłodnienia na tej drodze. W takich okolicznościach istnieją dwie możliwości sztucznego zapłodnienia:
Przy sztucznym zapłodnieniu nasieniem dawcy (inseminacja), sperma zostaje wprowadzona instrumentem do pochwy lub macicy. Sperma pochodzi albo od męża (inseminacja homologiczna), albo od dawcy obcego (inseminacja heterologiczna). Warunkiem takiego zapłodnienia jest oczywiście płodność kobiety.
Zapłodnienie in – vitro jest natomiast metodą zapłodnienia pozaustrojowego. Dokonuje się ono poza organizmem, najczęściej w szklanej próbówce (stąd nazwa). Powstały zarodek przenoszony jest następnie jamy macicy.
Kiedy można zastosować sztuczne zapłodnienie?
Sztuczne zapłodnienie przeprowadza się w wypadkach, kiedy normalne zapłodnienie – w organizmie kobiety – nie jest możliwe, a kobieta chciałaby mimo wszystko mieć dziecko. Jedną z przyczyn niemożności naturalnego zapłodnienia jest zaburzenie funkcji jajowodu: jajowód może być zrośnięty po przebytym zapaleniu, albo po prostu go nie ma. W takich przypadkach plemniki nie mogą zapłodnić komórki jajowej. Inną przyczyną niemożności zapłodnienia drogą naturalną jest nadmierna kwasota pochwy lub obecność tam nienaturalnie gęstego śluzu, przez który plemniki nie mogą przeniknąć. Śluz może także zawierać przeciwciała, które niszczą plemniki. Inseminacji dokonuje się przede wszystkim w przypadku obniżonej płodności mężczyzny. Wynikać może ona z niedostatecznej ilości płynu nasiennego, zbyt niskiej liczby plemników, albo z powodu wrodzonych lub nabytych wad anatomicznych prącia.
Jak przeprowadza się sztuczne zapłodnienie?
Po badaniach wstępnych, ocenia się dojrzałość komórki jajowej w jajniku. Analizę przeprowadza się codziennie, począwszy od dziesiątego dnia cyklu. Ocena polega na obserwacji jajnika, przy pomocy USG i określaniu poziomu hormonów. W odpowiednim momencie wywołuje się jajeczkowanie przez zastrzyk hormonalny. Przy zapłodnieniu in – vitro przez pochwę albo przez powłoki brzuszne pobiera, się przy pomocy cienkiej igły, dojrzałą komórkę jajową. W próbówce komórka jajowa zostaje zapłodniona plemnikiem. Kiedy komórka jajowa i plemnik przyłączą się w zygotę, tę trzyma się w pożywce tak długo aż osiągnie ona stadium rozwoju zarodka wielokomórkowego. Zarodek zostaje następnie wprowadzony do jamy macicy, na ogół przez pochwę (transfer embriona).
Nie ma gwarancji sukcesu
Podczas inseminacji spermę męża lub obcego dawcy wstrzykuje się, przy pomocy odpowiedniego narzędzie, bezpośrednio do macicy. Możliwe jest również wprowadzenie jej w odpowiednim naczyniu do szyjki macicy. Zapłodnienie następuje wtedy normalnie w jajowodzie. Nie ma gwarancji, że próba sztucznego zapłodnienia zakończy się sukcesem. Nawet wtedy, kiedy wszystko odbyło się bez przeszkód i doszło do zapłodnienia, nie wszystkie kobiety zachodzą w ciążę. Niekiedy zabieg trzeba wielokrotnie powtórzyć. W ciążę drogą sztucznego zapłodnienia zachodzi około jednej trzeciej kobiet, poddających się temu zabiegowi.
Czy sztuczne zapłodnienie jest niebezpieczne?
Z perspektyw dzisiejszych doświadczeń można powiedzieć, że przy sztucznym zapłodnieniu ryzyko uszkodzenia płodu i związanego z tym okaleczenia dziecka nie jest większe niż przy zapłodnieniu normalnym.
Ważne
Z powodu problemów natury prawnej i etycznej, dopuszczalność sztucznego zapłodnienia jest różnie regulowana w różnych systemach prawnych. Nadal dyskusyjne jest przede wszystkim zapładnianie komórki jajowej nasieniem obcego dawcy oraz wprowadzanie zapłodnionego jaja do macicy matki zastępczej. Sztuczne zapłodnienie nie budzi już natomiast zastrzeżeń medycznych.