O upośledzeniu umysłowym u dzieci mówi się wówczas, gdy wykazują one znacznie niższy poziom inteligencji niż ich rówieśnicy. Istnieją różne stopnie upośledzenia umysłowego, określanego również jako oligofrenia. Wyróżnia się dwie zasadnicze grupy: upośledzenie lekkie i głębsze. Są one klasyfikowane według wartości wskaźnika inteligencji (I.I.). Za normę przyjmuje się I.I. 84-115. Iloraz inteligencji w upośledzeniu lekkim wynosi 52-67, (68-83 leży na pograniczu normy i upośledzenia). Upośledzenie umiarkowane to I.I. 36-51, znaczne 20-35. Dziecko z ilorazem inteligencji poniżej 20 jest głęboko upośledzone i nie chodzi, nie mówi ani nie sygnalizuje potrzeb fizjologicznych.
Objawy dziecięcego upośledzenia umysłowego
- Trudności ze ssaniem piersi lub piciem mleka z butelki
- Trudności z panowaniem nad ruchami
- Powtarzające się, schematyczne ruchy oraz zachowanie
- Niespokojne zachowanie
- Występowanie wad wrodzonych
- Opóźnienie w rozwoju fizycznym i umysłowym
- Brak reakcji na różnego rodzaju bodźce
Jakie są przyczyny upośledzenia?
Rozróżnia się przyczyny genetyczne oraz nabyte. W pierwszym przypadku chodzi najczęściej o nieprawidłowości w procesie przemiany materii lub błędy w podziale chromosomów (np. mongolizm). Przyczyną upośledzenia umysłowego dziecka, nabytego w czasie ciąży, mogą być infekcje, zatrucia lub zaburzenia hormonalne (np. nieprawidłowy rozwój jajeczka, promieniowanie rentgenowskie, choroby płodu, nadużywanie alkoholu, leków i narkotyków przez matkę). Podczas porodu może nastąpić krwotok mózgowy lub niedotlenienie, co może spowodować późniejsze upośledzenie u dziecka. Do czynników, które po narodzeniu mogą spowodować umysłowe wady rozwojowe, należy zapalenie mózgu i szkodliwe następstwa szczepień. Przyczyną mogą być także trudne warunki psychospołeczne, np. ciężkie zaniedbania ze strony opiekunów dziecka.
Jakie są objawy upośledzenia umysłowego?
Niektóre dzieci maja kłopoty już ze ssaniem piersi lub piciem mleka z butelki. Upośledzenie umysłowe przejawia się opóźnieniem rozwoju: dziecko bardzo późno i powoli uczy się chwytania rączką przedmiotów i kierowania na nie wzroku, bardzo późno zaczyna gaworzyć i uśmiechać się. Podobnie jest z podnoszeniem główki, siadaniem i chodzeniem. Dzieci upośledzone umysłowo mają skłonność do wykonywania schematycznych, ciągle tych samych ruchów i całych zachowań. Większość dzieci jest niespokojna, wykonuje nagłe, nieskoordynowane ruchy, nie rozróżnia dźwięków mowy lub zdolność tę nabywa bardzo późno. W przypadku głębokiego upośledzenia dziecko często nie wykazuje zachowań obronnych ani reakcji na ból. U dzieci upośledzonych umysłowo występują również oznaki wad wrodzonych, np. asymetrie czaszki, deformacje uszu oraz zez.
Wskazówka
Rodzice dziecka upośledzonego umysłowo powinni wykorzystywać wszelkie dostępne środki i każdą możliwość pomocy i w żadnym wypadku nie izolować siebie i dziecka od otoczenia. Można na przykład przyłączyć się do jednej z grup wzajemnej pomocy.
Jak opiekować się dzieckiem upośledzonym?
Decydujące znaczenie ma stosunek rodziców oraz otoczenia do dziecka. Właściwe podejście ułatwia bowiem choremu lepsze zrozumienie otaczającego do świata oraz pokonanie stojących przed nim trudności. Pracę z dzieckiem upośledzonym należy zacząć jak najwcześniej. Jest to przede wszystkim praca pedagogiczna. Środki farmakologiczne stosuje się tylko w niektórych przypadkach, aby pobudzić dziecko wyjątkowo ociężałe lub uspokoić nadmiernie aktywne. Decyzja o umieszczeniu dziecka w specjalnym zakładzie lub też pozostawieniu do w dom musi być rozważona niezwykle dogłębnie. Decydując się na samodzielną opiekę nad dzieckiem upośledzonym umysłowo, należy również zadbać o samego siebie. Tylko w ten sposób wystarczy sił, żeby sprostać temu niezwykle trudnemu zadaniu.
Jak postąpi lekarz?
Poprosi opiekunów o dokładne opisanie zaobserwowanych objawów. Lekarz może stwierdzić, czy w grę wchodzą wyłącznie zaburzenia fizyczne, czy również umysłowe. W razie wątpliwości skieruje dziecko do specjalisty, który przeprowadzi odpowiednie testy sprawdzające wskaźnik inteligencji. Jeśli dziecko jest lekko upośledzone – a objawy mogą być zauważone dopiero w wieku szkolnym – kieruje się je do szkoły specjalnej.
Kiedy należy udać się do lekarza?
W momencie, gdy dają się zauważyć objawy opóźnienia w rozwoju lub gdy w zachowaniu dziecka występują niepokojące nieprawidłowości.