Ze względów klinicznych drogi oddechowe dzieli się zazwyczaj na dwie grupy. Tak zwane górne drogi oddechowe, obejmujące nos, jamę ustną, gardło i część krtani oraz dolne drogi oddechowe, składające się z dolnej części krtani, tchawicy, oskrzeli głównych i ich odgałęzień oraz obu płuc wraz z opłucną.
Podczas wdechu powietrze dostaje się przez górne drogi oddechowe do płuc, gdzie poprzez oskrzela i oskrzeliki dociera do pęcherzyków płucnych. W nich odbywa się tak zwana wymiana gazowa pomiędzy powietrzem pęcherzykowym a krwią przepływającą przez sieć naczyń włosowatych otaczających pęcherzyki.
Cząsteczki tlenu przedostają się przez cienkie ściany pęcherzyków do krwi. Z kolei z krwi do światła pęcherzyka przenikają cząsteczki dwutlenku węgla ze „zużytej”, odtlenionej krwi żylnej. Objętość powietrza wchodząca i wychodząca z płuc podczas spokojnego oddychania, czyli tzw. objętość oddechowa, wynosi u dorosłego człowieka około 0,5 l. Przy maksymalnym wydechu z płuc można jeszcze usunąć 1,2 l powietrza (tzw. objętość zapasowa wydechowa), choć i tak pozostanie w nich jeszcze około 1,2 l powietrza (objętość zalegająca). Przy maksymalnym wdechu objętość zapasowa wdechowa wynosi około 3 l.
Duszność wywołuje niepokój
Zaburzenia oddychania wiążą się z silnym uczuciem dyskomfortu. W cięższych przypadkach niepokój szybko przeradza się w silny lęk i chory wpada w panikę. Niepokój towarzyszący dusznościom stanowi dokładne przeciwieństwo przyjemnych uczuć, odczuwanych, gdy oddycha się z ulgą.
Duszność może występować z różnym nasileniem i z różnym czasem trwania. Nie każdy jest na nią tak samo podatny. Niektórzy odczuwają duszności już przy najmniejszym wysiłku.
Różne przyczyny zaburzeń oddychania
Wysiłek fizyczny to tylko jedna z możliwych przyczyn „utraty tchu”. Zaburzenia oddychania mogą być wywołane różnymi czynnikami.
Przeziębienie, katar
Nawet zwykłe przeziębienie z katarem zatykającym nos może wywołać ciężkie zaburzenia oddychania.
Alergie
Niektóre alergie są częstą przyczyną obrzęku gardła i niedrożności dróg oddechowych. Objawami reakcji uczuleniowych są wówczas ostre duszności, które niekiedy mogą być groźne dla życia. Niezbędna jest wówczas jak najszybsza pomoc lekarska.
Astma
Duszność jest także najczęstszym objawem towarzyszącym astmie oskrzelowej. Napady astmatyczne zdarzają się dość często w nocy. Wywołane są przez różne alergeny wziewne oraz takie czynniki jak nadmierny wysiłek fizyczny, zimno lub czynniki psychiczne.
Niedokrwistość
W niedokrwistości (anemii) organizm w niedostatecznym stopniu zaopatrywany jest w niezbędny do życia tlen. Dochodzi więc do duszności, pojawia się także uczucie zmęczenia.
Krup rzekomy
Choroba prowadzi do zaburzeń oddychania, gdyż zmienione zapalnie śluzówki krtani i dróg oddechowych ulegają obrzękowi. Schorzenie to występuje głównie u noworodków oraz niemowląt i towarzyszy zazwyczaj infekcji wirusowej dróg oddechowych, choć może być także wywołane przez reakcje alergiczne.
Niewydolność serca
Zbyt słabe, niewydolne serce nie jest w stanie wpompować do naczyń krwionośnych odpowiedniej ilości krwi. Może wiec dojść do zastoju krwi w płucach i w efekcie pojawiają się duszności.
Odma opłucnowa
Uraz mechaniczny lub zmiany chorobowe płuc mogą być przyczyną gromadzenia się powietrza w jamie opłucnej. Dochodzi do zmiany w tej przestrzeni ciśnienia, a płuco po chorej stronie zapada się. Oprócz duszności pojawia się kłujący ból w klatce piersiowej.
Rozedma płuc i pylica płuc
Duszność należy do najważniejszych objawów rozedmy lub pylicy płuc. Są to choroby rozwijające się zazwyczaj powoli, na przestrzeni lat.
Zapalenie płuc i zapalenie opłucnej
Oba zapalenia wywołują ból oraz jednostronne kłucie przy wdechu. Chory zaczyna oddychać płycej i częściej. Chorobie towarzyszy często gorączka.
Ciała obce w tchawicy
Przyczyną ostrej duszności może być obecność w drogach oddechowych ciała obcego. Jeśli nie zostanie ono natychmiast usunięte, taki stan zagraża życiu pacjenta. W takiej sytuacji należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.
Pierwsza pomoc w zaburzeniach oddychania
– U nieprzytomnej osoby zapadający się język może uniemożliwić oddychanie. Dlatego nieprzytomnego należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i udrożnić drogi oddechowe, odginając głowę do tylu.
– Przed udzieleniem pomocy należy spróbować ustalić przyczynę duszności
