Pokarm płynny oraz stały, który znajdzie się w jamie ustnej w czasie spożywania posiłku, jest z niej, za sprawą ruchów języka, przemieszczany do gardła. Kiedy dotknie on tylnej ściany gardła, wywołuje odruch połykania, który jest sterowany przez specjalny ośrodek połykania, umiejscowiony w rdzeniu przedłużonym.
Podczas połykania podniebienie unosi się i odsłania wejście do przełyku. Równocześnie nagłośnia uciska wejście do krtani i w efekcie uszczelnia je, uniemożliwiając dostanie się pokarmu do dróg oddechowych. Pokarm przesuwa się wiec do przełyku, który łączy gardło z żołądkiem.
Przełyk jest rurowatym narządem położonym między tchawicą a kręgosłupem. Jest on zwężony w trzech miejscach (tzw. przewężenia lub cieśnie przełyku). Górne przewężenie leży na wysokości chrząstki pierścieniowatej, środkowe nad łukiem aorty i sercem, a dolne na wysokości rozworu przełykowego przepony.
Transport spożywanego pokarmu przez przełyk odbywa się dzięki rytmicznym skurczom mięśniówki ściany przełyku.
Jakie są objawy zaburzeń połykania?
Zaburzenia połykania, zwane w medycynie dysfagią (słowo wywodzi się z greki), mogą być mniej lub bardziej dotkliwe oraz w różnym stopniu zaawansowane: poczynając od niewielkich problemów z połykaniem po całkowita niemożność przyjmowania pokarmów stałych, a w cięższych przypadkach nawet płynnych. Czasami połknięty pokarm cofa się do jamy ustnej i w ogóle nie jest w stanie przedostać się do żołądka.
Jakie są przyczyny zaburzeń połykania?
Zaburzenia połykania mogą wynikać z nieprawidłowości zlokalizowanych w każdym miejscu na drodze pokarmu między gardłem a żołądkiem. Ich przyczyny mogą być różne – poczynając od chorób zakaźnych, przez schorzenia nerwów, mięśni i naczyń, aż po zagrażającego życiu raka przełyku.
Choroby zakaźne
Bolesny, zapalny obrzęk gardła bywa przyczyną zaburzeń połykania w przypadkach zachorowań na szkarlatynę, anginę, mononukleozę zakaźną i błonicę. Silny ból uniemożliwia wówczas połykanie, a tym samym jedzenie. Dlatego tez chorego cierpiącego na którąś z wymienionych chorób, w pierwszej kolejności próbuje się karmić pokarmem płynnym o niskiej temperaturze.
Podobne zaburzenia połykania pojawiają się również u osób zarażonych wścieklizną.
Nowotwory poza przełykiem
Guzy nowotworowe szyi i klatki piersiowej mogą uciskać przełyk i w ten sposób wywoływać zaburzenia połykania. Najczęściej guz taki równocześnie uciska tchawicę, stąd tez zaburzeniom połykania towarzyszą duszności.
Nowotwory przełyku
Łagodne nowotwory przełyku występują stosunkowo rzadko. Dużo częstszy jest nowotwór złośliwy przełyku, czyli rak tego narządu, atakujący przede wszystkim mężczyzn. Rak przełyku rozwija się najczęściej w miejscu jednego z naturalnych zwężeń.
Objawy pojawiają się zazwyczaj dopiero w zawansowanym stadium raka. Są to zaburzenia połykania bądź całkowita niemożność połykania, ból zamostkowy, cofanie się pokarmu i przykry zapach z ust.
Zwężenie przełyku
Zwężenie przełyku przebiegające z zaburzeniami połykania nie musi być koniecznie wywołane przez nowotwór. Podobne objawy mogą być skutkiem urazu, a zwłaszcza oparzenia chemicznego. Zdarzają się również przypadki wrodzonego zwężenia lub całkowitej niedrożności przełyku.
Kurcz przełyku
Kurcz przełyku jest najczęściej wywołany przez przełknięcie dużych kęsów twardego pokarmu, drażnią one ścianę przełyku i wywołują odruchowy skurcz mięśni okrężnych wokół każdego kawałka pożywienia. Z czasem, gdy taki kawałek rozmięknie, skurcz mięśni zmniejsza się, a bolesny kurcz przełyku samoistnie ustępuje.
Przyczyną kurczu przełyku może być jednak również schorzenie nerwów, mięśni lub guz mózgu.
Zapalenie przełyku
Zapalenie przełyku rozwija się najczęściej W następstwie cofania się kwaśnego soku żołądkowego do przełyku. Przyczyną takiego stanu może być albo zbyt słaby mięsień, zwieracz wpustu, lub (znacznie częściej) przepuklina rozworu przełykowego. Mianem tym określa się przepuklinę, w której przez rozwór przełykowy do klatki piersiowej wnika część żołądka. Wszystkim tym zapaleniom przełyku towarzyszą zaburzenia połykania.
WAŻNE
U niemowląt przestawianych z mleka matki na pokarm stały może dochodzić do natychmiastowego zwracania tego pokarmu. Przyczyną takich zaburzeń połykania może nie być ani nieprzystosowanie do nowego pożywienia, ani niewłaściwa dieta, tylko wada aorty, która uciska przełyk, powodując jego zwężenie.
