Chłonka (limfa) jest płynem ustrój owym, który powstaje w przestrzeni międzykomórkowej w tkankach, jako przesącz osocza krwi, a następnie za pośrednictwem naczyń chłonnych wraca do krwiobiegu. Po drodze przepływa ona przez węzły chłonne – narządy włączone w bieg naczyń chłonnych.
W węzłach chłonnych chłonką przede wszystkim jest filtrowana. W narządach tych powstają też limfocyty, pełniące szczególnie ważną funkcję w obronie organizmu przed chorobami zakaźnymi. Zdrowy węzeł chłonny jest okrągły i ma średnicę około 2-3 mm. Przez skórę wyczuwalne są jedynie węzły położone bezpośrednio pod jej powierzchnią. Jeśli jednak na skutek stanu chorobowego dojdzie do obrzęku węzłów chłonnych, można wymacać również te położone głębiej.
Jakie są przyczyny zapalenia węzłów chłonnych?
Zapalenia węzłów chłonnych można zasadniczo podzielić na kilka grup, w zależności od choroby, która je wywołała.
Zapalenia swoiste i nieswoiste
O zapaleniu nieswoistym mówi się wówczas, gdy zmiany w węźle chłonnym są wynikiem urazu lub infekcji skóry. Węzły położone najbliżej chorego miejsca powiększają się i staja się bolesne. Czasami zapaleniu ulega tez naczynie chłonne odprowadzające chłonkę z uszkodzonego miejsca skóry. Wówczas jest ono widoczne przez skórę w postaci czerwonej pręgi.
Do zapalenia swoistego dochodzi przy różnego rodzaju schorzeniach ogólnoustrojowych oraz w niektórych chorobach autoimmunologicznych. Dzieje się tak np. w drożdżycy grzybicy wywołanej przez drożdżaki, a także w chorobie Boecka, w której oprócz zaatakowania węzłów chłonnych dochodzi do zmian zapalnych w płucach, skórze, śledzionie i wątrobie. Swoiste zapalenie węzłów chłonnych może być tez wynikiem brucelozy – odzwierzęcej choroby zakaźnej oraz liszaja rumieniowatego. Inna przyczyną zapalenia swoistego jest odczyn węzłów chłonnych w zespole Felty’ego – przewlekłym zapaleniu stawów z równoczesnym nowotworem śledziony. Do grupy tej należy też bartoneloza – choroba, którą można zarazić się od kotów, a która ustępuje samoistnie po kilku dniach. Swoiste zapalenia węzłów chłonnych towarzyszą też mononukleozie zakaźnej, różyczce, toksoplazmozie i tularemii.
W przypadku zakażenia Pasteurella pseudotuberculois – bakteria spokrewniona z zarazkiem dżumy – powiększają się węzły chłonne krezki. Pacjenci skarżą się wówczas na dolegliwości podobne do objawów zapalenia wyrostka robaczkowego. Potwierdzenie diagnozy możliwe jest często dopiero w trakcie zabiegu operacyjnego. Do zapalenia węzłów chłonnych krezki może także dojść w przypadku gruźlicy. Jednak bardzo często powiększone są wówczas także inne grupy węzłów.
Zapalenie węzłów chłonnych w nowotworach
Nieco bardziej nietypowe jest zapalenie węzłów chłonnych w chorobie nowotworowej. Nowotwory powodują powiększenie węzłów chłonnych, choć nie zawsze jest ono wywołane zapaleniem. Bardzo często powiększenie to wynika z obecności w węźle przerzutów nowotworowych. Jednak niezależnie od przyczyny jest to jeden z podstawowych objawów rozpoznania na przykład raka sutka. Powiększone są wówczas węzły pachowe.
Ziarnica złośliwa
Ziarnica złośliwa jest schorzeniem występującym przede Wszystkim u mężczyzn. Jej przyczyny nie zostały jeszcze do końca poznane. Pierwsze objawy to zazwyczaj: świąd skóry, bóle głowy oraz blada i matowa cera. Następnie powstają zmiany zapalne w węzłach chłonnych znajdujących się po jednej stronie szyi. Węzły te powiększają się osiągając niekiedy ogromne rozmiary. Z czasem dochodzi również do zmian w śledzionie i wątrobie. Pojawiają się nawracające ataki wysokiej gorączki. Schorzenie postępuje jednak stosunkowo wolno.
Ziarnicę złośliwą można skutecznie wyleczyć za pomocą naświetlań oraz chemioterapii.
Po co lekarz bada węzły chłonne dotykiem?
Powiększenie węzłów chłonnych jest dla lekarza istotną pomocą w rozpoznaniu choroby i ocenie jej zaawansowania, dlatego ocena stanu węzłów chłonnych stanowi nieodłączny element badania lekarskiego. Na podstawie tego, które węzły są powiększone, lekarz może w przybliżeniu określić miejsce stanu zapalnego: powiększenie węzłów żuchwowych świadczy na przykład o zapaleniu miazgi zębowej.
Ziarniniak weneryczny
Jest to choroba przenoszona drogą płciową. Ziarniniak weneryczny jest dość rzadki, występuje jednak na całym świecie. Podstawowymi objawami schorzenia są niewielkie pęcherzyki w miejscu zakażenia, które z czasem zaczynają wrzodzieć. Ponadto dochodzi też do charakterystycznego obrzęku węzłów chłonnych w pachwinie.
Białaczka limfatyczna
Istotą białaczki limfatycznej jest znaczny Wzrost liczby limfocytów. Gromadzą się one w całym układzie chłonnym, a szczególnie w śledzionie, węzłach chłonnych, grasicy i migdałkach. Wszystkie te narządy ulegają wówczas znacznemu powiększeniu.