Zwykle między trzecim a piątym dniem po urodzeniu skóra przyjmuje żółtawe zabarwienie. Takie zażółcenie jest objawem, który występuje u prawie 80% noworodków. Z reguły ustępuje on samoistnie, najpóźniej po około dwóch tygodniach. Żółtaczka taka nie jest chorobą, lecz stanowi naturalną reakcję organizmu. Dlatego nazywa si ją żółtaczką fizjologiczną. Niekiedy żółtaczka noworodków utrzymuje się dłużej i stanowi nawet zagrożenie życia. Taka postać jest chorobą, zwaną żółtaczką patologiczną.
Jakie są przyczyny żółtaczki noworodków?
Istnieją dwie teorie wyjaśniające przyczynę wystąpienia fizjologicznej żółtaczki noworodków. Tzw. teoria hepatogenna tłumaczy wystąpienie żółtaczki faktem, iż wątroba noworodka nie jest jeszcze w pełni zdolna do pełnienia wszystkich swoich funkcji – na przykład brak enzymu rozkładającego bilirubinę, która jest produktem rozpadu czerwonych krwinek. Enzym ten u zdrowych ludzi przekształca bilirubinę w substancję rozpuszczalną w wodzie, która może być wydalona z moczem. Brak tego enzymu powoduje gromadzenie się bilirubiny. Dostaje się ona do krwi i rozprzestrzenia po całym organizmie zabarwiając tkanki na żółto. W ciągu kilku tygodni wątroba dojrzewa na tyle, że potrafi już rozkładać bilirubinę. Żółte zabarwienie ustępuje. Z kolei zwolennicy teorii hematogennej wychodzą z założenia, iż płód potrzebuje znacznie więcej czerwonych ciałek krwi niż noworodek. Po urodzeniu nadmiar krwinek czerwonych musi zostać rozłożony. Powstają wówczas tak duże ilości bilirubiny, że organizm dziecka nie jest w stanie ich od razu wydalić z moczem. Przyczyny żółtaczki patologicznej są z reguły znacznie poważniejsze. Na przykład u wcześniaków stanowi ona najczęściej oznakę, że wątroba nie dojrzała jeszcze na tyle, by rozkładać bilirubinę. Kolejną przyczyną żółtaczki patologicznej u noworodka może być konflikt serologiczny między matka a płodem w obrębie układu Rh lub układu grupowego AB0. Ponadto żółtaczkę mogą wywołać niektóre choroby zakaźne uszkadzające wątrobę. Należą do nich: toksoplazmoza, wirusowe zapalenie wątroby, cytomegalia oraz listerioza. W niektórych przypadkach żółtaczka spowodowana jest nieprawidłowościami rozwojowymi dróg żółciowych. Nieco rzadziej przyczyną bywają wrodzone choroby krwi i zaburzenia metabolizmu.
Objawy żółtaczki u noworodków
Żółtaczka fizjologiczna:
– Pojawia się między trzecim a piątym dniem życia i szybko samoistnie ustępuje.
– Żółtaczka patologiczna:
– Pojawia się najczęściej już pierwszego dnia, nieleczona rozwija się.
– Konflikt serologiczny
Tak zwana żółtaczka patologiczna może być spowodowana konfliktem serologicznym między matką a płodem. Konflikt może dotyczyć układu grupowego AB0 lub czynnika Rh. O konflikcie Rh mówi się kiedy matka ma grupę krwi Rh-, zaś dziecko odziedziczy po ojcu czynnik Rh+. Konflikt w układzie AB0 zachodzi zazwyczaj wtedy, gdy matka ma grupę krwi I a dziecko po ojcu odziedziczy grupę krwi A (rzadziej B). Ponieważ oba konflikty serologiczne zagrażają życiu dziecka, po porodzie przeprowadza się zazwyczaj wymienną transfuzję krwi.
Fototerapia
Sprawdzoną i skuteczną metodą leczenia żółtaczki noworodków jest fototerapia. Polega ona na naświetlaniu dziecka światłem UV przy użyciu specjalnej lampy. Promienie ultrafioletowe przekształcają bilirubinę w produkty rozpuszczalne w moczu, które mogą zostać z nim wydalone.
Jak leczy się żółtaczkę noworodków?
Fizjologiczna żółtaczka noworodków nie wymaga leczenia. Niekiedy jednak profilaktycznie stosuje się naświetlanie promieniami ultrafioletowymi, zwłaszcza gdy nie ma pewności, czy nie jest to jednak żółtaczka patologiczna. W przypadku żółtaczki patologicznej leczenie ma na celu przede wszystkim usunięcie przyczyny żółtaczki. Niekiedy konieczna jest transfuzja wymienna krwi dziecka, polegająca na wymianie praktycznie całej krwi na krew uzyskaną od dawcy.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Lekarz, gdy rozpozna żółtaczkę, sam zajmie się jej leczeniem. Jeśli poród odbył się poza szpitalem, to po stwierdzeniu zażółcenia skóry noworodka należy udać się z nim do pediatry.
Jak postąpi lekarz?
Lekarz zleci wykonanie badania poziomu bilirubiny we krwi i na podstawie wyniku oceni stopień zaawansowania choroby i ewentualnie zaleci leczenie.
Przebieg choroby – żółtaczki noworodkowej
W przypadku żółtaczki fizjologicznej z początku zażółceniu ulegają białka i spojówki oczu. Z czasem zmienia się barwa skóry na całym ciele dziecka. Jeden lub dwa dni później choroba zaczyna stopniowo ustępować a zażółcenie zmniejsza się. Po około dwóch tygodniach kolor powraca do normy.
Żółtaczka jąder podstawnych
W przypadku żółtaczki patologicznej wątroba i śledziona bywają powiększone i wyczuwalne w trakcie badania. Jeśli nie podejmie się odpowiedniego leczenia, to może się rozwinąć żółtaczka jąder podstawnych, czyli skupisk tkanki nerwowej mózgu. Gromadzi się w nich bilirubina, która uszkadza komórki nerwowe. Z czasem dochodzi do zaburzeń słuchu, drgawek i zmniejszenia inteligencji. Żółtaczka jąder podstawnych może być śmiertelna.
