Kleszcze – zmora leśniczych i miłośników wycieczek na łonie natury. O tej porze roku zwykły spacer po lesie lub praca w ogrodzie może prowadzić do ukąszenia przez tego pajęczaka, co często potrafi przynieść niebezpieczne konsekwencje. Co warto wiedzieć o ukąszeniach kleszczy, jak im zaradzić i jak zachować się, gdy pasożyt wbije się w naszą skórę?
Gdzie i kiedy łatwo o ukąszenie kleszcza?
Kleszcze zaczynają być aktywne, gdy średnia temperatura w ciągu dnia wynosi powyżej 7°C, dlatego sezon na ryzyko ich ukąszenia to czas od marca do listopada. Kleszcze występują głównie w wysokich trawach, na obrzeżach lasów, w krzakach, wzdłuż ścieżek lub w pobliżu strumieni i mogą wspinać się na wysokość do 1,5 metra. W przeciwieństwie do tego, w co wierzy wiele osób, kleszcze nie potrafią skakać. Nie spadają też często z drzew. Kleszcz zazwyczaj czai się na krzewach lub źdźbłach trawy, czekając na odpowiedniego żywiciela.
Jeśli gospodarz się pojawi, kleszcz chwyta się go kurczowo. Następnie szuka ciepłego miejsca z cienką i łatwą do przebicia skórą. Kleszcz przecina skórę i zakotwicza w ranie swój aparat gębowy. Ponieważ kleszcze mogą przenosić choroby, ważne jest, aby usunąć kleszcza tak szybko, jak to możliwe. Im dłużej kleszcz pozostaje w skórze, tym większe jest ryzyko infekcji. Pamiętajmy, że kleszcza można po wyciągnięciu ze skóry poddać badaniu i wykluczyć w ten sposób wiele chorób przenoszonych przez kleszcze.
Jak usunąć kleszcza?
Zabieg usunięcia można przeprowadzić samodzielnie, ale wymaga to ostrożności i odpowiednich narzędzi. W tym celu najlepiej spisuje się pęseta, inne przydatne narzędzia to specjalna karta do usuwania kleszczy lub haczyk, wszystkie te elementy można nabyć w aptekach. Przy wyciąganiu kleszcza należy postępować zgodnie z następującymi krokami:
- Chwytamy kleszcza pęsetą jak najbliżej skóry i powoli jednym ruchem wyciągamy go z miejsca ukąszenia.
- Spróbuj wyciągnąć całego kleszcza na raz, łącznie z głową. Należy uważać, aby go nie przekręcić ani nie ścisnąć. Jeśli część kleszcza będzie niemożliwa do usunięcia należy skontaktować się z lekarzem.
- Po usunięciu kleszcza należy oczyścić miejsce wkłucia środkiem dezynfekującym.
- Nie należy nadmiernie dotykać kleszcza na ani wykręcać go palcami. Może to spowodować wniknięcie bakterii w głąb skóry, podobny skutek ma popularne smarowanie kleszcza zmywaczem do paznokci, masłem lub olejem.
Zaleca się, aby po ukąszeniu nie pozbywać się kleszczy, lecz przechowywać je przez jakiś czas w pojemniku. Jeśli zachorujesz po ukąszeniu, laboratorium może w ten sposób zbadać dokładne patogeny.

Jakie choroby są przenoszone przez kleszcze?
Najczęstsze choroby przenoszone przez kleszcze w całej Europie to kleszczowe zapalenie opon mózgowych i borelioza.
Kleszczowe zapalenie mózgu
KZM jest chorobą wirusową, która powoduje zapalenie mózgu lub opon mózgowych. Wirus jest przenoszony wyłącznie przez kleszcze i jest szeroko rozpowszechniony w całej Polsce. Objawy choroby pojawiają się średnio 1-3 tygodnie po ukąszeniu przez kleszcza, zwykle są to bóle mięśni, problemy z oddychaniem, bóle brzucha i biegunka. Następnie dochodzi do zapalenia mózgu lub opon mózgowych, które objawia się w postaci bólów głowy, dezorientacji lub nawet paraliżu.
Niestety, raz stwierdzonego kleszczowego zapalenia mózgu nie da się wyleczyć. Na szczęście, kleszczowemu zapaleniu mózgu można zapobiegać poprzez szczepienie. Po trzech szczepieniach częściowych istnieje całkowita ochrona przed kleszczowym zapaleniem mózgu.
Borelioza
To najczęstsza choroba przenoszona przez kleszcze. Około 30% wszystkich kleszczy jest zarażonych borrelią – patogenem wywołującym chorobę. Nie oznacza to jednak, że wszystkie osoby, które zostały ugryzione przez zakażonego kleszcza, również zachorują na boreliozę. Bakteria ta bytuje w przewodzie pokarmowym kleszcza, dlatego też potrzeba kilku godzin, aby dostała się ona do krwi człowieka. Z tego powodu tak ważnym jest możliwie jak najszybsze usunięcie kleszcza, aby zapobiec przeniesieniu choroby.
Typowym objawem zakażenia boreliozą jest wędrujące zaczerwienienie. Jest to czerwona plama skóry w kształcie pierścienia wokół miejsca ukąszenia kleszcza, które ma wielkość około 4 cm i powiększa się o około 3 mm każdego dnia. Po jej zauważeniu niezwłocznie należy udać się do lekarza. Rumień wędrujący pojawia się około od 3 dni do 3 tygodni po ukąszeniu. Inne objawy to gorączka, bóle mięśni, zapalenie spojówek lub paraliż twarzy. Po postawieniu diagnozy przez lekarza rodzinnego boreliozę leczy się antybiotykami. Nie ma szczepionki chroniącej przed tą chorobą.

Unikanie ukąszenia kleszcza – skuteczne środki
Ukąszenia kleszcza nigdy nie da się uniknąć w 100 procentach. Jeśli jednak zastosujesz się do poniższych wskazówek, możesz znacznie zmniejszyć ryzyko ukąszenia i potencjalnej choroby.
- Unikaj wysokiej trawy i krzewów: Ponieważ kleszcze żyją głównie w takich warunkach, należy unikać tych obszarów. W ogrodzie należy zawsze krótko przycinać trawę.
- Odpowiednia odzież: Podczas wędrówek lub spacerów w lesie, najlepiej chronić się ubierając solidne, wysokie buty, długie spodnie i bluzę lub koszulę z długim rękawem. W ten sposób kleszczowi trudniej będzie dostać się do skóry.
- Oględziny ciała: Po spędzeniu czasu na świeżym powietrzu, dobrze sprawdź swoje ciało, czy nie ma na nim kleszczy pełzających swobodnie po skórze. W ten sposób można je usunąć zanim się wgryzą. Należy również sprawdzić, czy kleszcz już nas ukąsił, aby móc go jak najszybciej usunąć. Należy zwrócić szczególną uwagę tylną część kolan, zgięcia ramion, pachy, szyję w okolice pachwin.
- Środek odstraszający owady: Możesz spryskać ciało środkiem odstraszającym insekty, aby trzymać kleszcze i inne owady z daleka. Są one dostępne w aptekach i w niektórych marketach.